ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) یکی از شایع‌ترین عفونت‌های مقاربتی در جهان است که برخی از گونه‌های پرخطر آن میتواند منجر به بروز انواع سرطان‌ها مثل سرطان دهانه رحم در زنان شود. این سرطان که چهارمین سرطان شایع در زنان جهان است، هر ساله بیش از نیم میلیون مورد جدید را به خود اختصاص داده و سالانه جان بیش از ۳۰۰ هزار نفر را می‌گیرد. با وجود موفقیت آمیز بودن واکسیناسیون در پیشگیری از ابتلا، هنوز درمان استانداردی برای مبتلای00ان به عفونت HPV وجود ندارد.
در سال‌های اخیر، توجه زیادی به نقش میکروبیوم واژن در ماندگاری یا پاکسازی HPV جلب شده است. تحقیقات نشان داده‌اند که پروبیوتیک‌ها (لاکتوباسیلوس‌ها)، باکتری‌های مفیدی که تعادل میکروبی را حفظ می‌کنند، می‌توانند به تقویت سیستم ایمنی، کاهش التهاب و کاهش ریسک سرطانی شدن سلول‌ها به واسطه عفونت HPV کمک کنند. در این مقاله، به بررسی تأثیر میکروبیوم واژن و پروبیوتیک‌ها بر عفونت HPV پرداخته‌ایم.
پروبیوتیک‌ها و سیستم ایمنی بدن
فهرست مطالب
پروبیوتیک‌ها با تنظیم میکروبیوم روده، نقش مهمی در تنظیم سیستم ایمنی ایفا می‌کنند. مطالعات نشان داده‌اند که مصرف پروبیوتیک‌ها میتواند به بهبود پاسخ‌های ایمنی و افزایش تولید آنتی‌بادی‌ها کمک کند. بطوریکه هنگام بروز عفونت با ارتقای ایمنی موضعی، به رفع التهاب کمک کرده و روند بهبود را تسریع خواهد کرد.
تأثیر پروبیوتیک‌ها بر HPV
طبق نتایج مطالعات متعدد، لاکتوباسیلوس‌ها بعنوان فلور میکروبی غالب در واژن، تاثیر مثبتی بر کاهش نرخ بروز انواع عفونت‌های واژینال داشته و حتی کمک کننده در بهبود آن‌ها می‌باشند. لاکتوباسیلوس‌ها و مواد مفید تولید شده توسط آن‌ها، از اتصال عوامل بیماری‌زا همچون ویروس HPV به سلول‌های سطحی واژن و دهانه رحم جلوگیری کرده و از طرفی با بهبود عفونت‌های واژینال موجب عدم پایداری این ویروس می‌شود. از طرفی برخی مطالعات حاکی از پاکسازی ویروس HPV با مصرف مداوم شش ماهه از پروبیوتیک‌های واژینال بوده است. خواص ضد سرطانی برخی سویه های لاکتوباسیلوس مثل لاکتوباسیلوس پلانتارم نیز احتمالا باعث کاهش ریسک ابتلا به سرطان دهانه رحم خواهد شد.
میکروفلور واژن و نقش آن در عفونت HPV
میکروفلور واژن مجموعه‌ای از میکروارگانیسم‌ها است که در محیط واژن زندگی می‌کنند و بر سلامت عمومی زنان تأثیر می‌گذارند. واژن سالم معمولاً دارای تعداد بالایی از لاکتوباسیلوس‌ها و تنوع کم باکتریایی است.
گونه‌های Lactobacillus crispatus، Lactobacillus gasseri و Lactobacillus jensenii نقش کلیدی در حفظ سلامت واژن ایفا می‌کنند. این باکتری‌ها با تولید اسید لاکتیک، پر اکسید هیدروژن و سایر ترکیبات ضدباکتریایی از رشد عوامل بیماری‌زا جلوگیری می‌کنند. اما کاهش این باکتری‌ها میتواند باعث رشد باکتری‌های مضر مانند Gardnerella vaginalis شود که با ماندگاری HPV مرتبط هستند. در واقع عفونت‌های باکتریال و قارچی واژن ریسک پایداری عفونت HPV را افزایش داده و خطر سرطانی شدن به واسطه این ویروس را بالا می‌برد. لذا پروبیوتیک‌ها با کمک به بهبود عفونت‌های باکتریال و قارچی به طور غیر مستقیم در رفع و کاهش عفونت HPV موثر است.
عوامل مؤثر بر تعادل میکروبی واژن
مطالعات نشان داده‌اند که عوامل مختلفی می‌توانند بر ترکیب میکروفلور واژن تأثیر بگذارند: نژاد، سن و تغییرات هورمونی، بارداری، بهداشت فردی و روابط جنسی، میزان استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها و دوش‌های واژینال و همچنین مصرف دخانیات همگی در تنوع میکروفلور واژن تاثیر گذارند.
پروبیوتیک‌ها و پاکسازی: HPV شواهد علمی
تحقیقات اخیر نشان داده‌اند که پروبیوتیک‌ها می‌توانند در کاهش ماندگاری HPV مؤثر باشند. سه مکانیسم پیشنهادی برای این تأثیر عبارتند از:
- رقابت با ویروس و مهار رشد آن:
پروبیوتیک‌ها با اشغال فضا، مصرف مواد مغذی و تولید ترکیبات مهاری مانند اسید لاکتیک، پراکسید هیدروژن و… از ادامه فعالیت ویروس جلوگیری می‌کنند.
- تنظیم سیستم ایمنی
پروبیوتیک‌ها موجب تنظیم پاسخ‌های سیستم ایمنی در برابر عفونت شده و از التهاب بیش از حد کاسته و بهبود عفونت را تسهیل می‌کنند.
- اثر ضد سرطانی
برخی مطالعات حاکی از اثرات ضد سرطانی پروبیوتیک‌هاست؛ بعنوان مثال لاکتوباسیلوس پلانتارم، لاکتوباسیلوس گسری، لاکتوباسیلوس کریسپاتوس از مواردی‌ست که اثرات ضد سرطانی را در سلول‌های سرطانی دهانه رحم نشان داده‌اند.
مطالعات علمی درباره تأثیر پروبیوتیک‌ها بر HPV
مطالعات متعددی ارتباط بین پروبیوتیک‌ها و پاکسازی HPV را بررسی کرده‌اند. نتایج این پژوهش‌ها نشان داد مصرف طولانی مدت (حدودا شش ماهه) لاکتوباسیلوس‌ها با کمک به رفع عفونت‌های مزمن باکتریایی و قارچی و همچنین مهار فعالیت ویروس HPV میتواند به کاهش لود ویروس در ناحیه و عدم پایداری عفونت HPV کمک کرده و کمک درمان مناسبی برای بیماران باشد.
جمع‌بندی: آیا پروبیوتیک‌ها می‌توانند به درمان HPV کمک کنند؟
با توجه به تحقیقات انجام‌شده، پروبیوتیک‌ها می‌توانند بعنوان یک کمک درمان بی عارضه، از طریق تقویت و تنظیم سیستم ایمنی و ایجاد محیط اسیدی، به کاهش ماندگاری و پایداری عفونت HPV کمک کنند. در حال حاضر، بهترین راهکارهای مقابله با HPV شامل واکسیناسیون برای پیشگیری از ابتلا، انجام تست‌های منظم پاپ اسمیر و حفظ تعادل فلور میکروبی واژن است. در صورت تمایل به مصرف پروبیوتیک‌ها، توصیه می‌شود این کار تحت نظر پزشک انجام شود.
سوالات متداول
آیا پروبیوتیک‌ها می‌توانند HPV را از بین ببرند؟
پروبیوتیک‌ها ممکن است به کاهش ماندگاری ویروس کمک کنند، اما هنوز درمان قطعی برای HPV محسوب نمی‌شوند. در واقع این عفونت درمان قطعی ندارد.
کدام پروبیوتیک‌ها برای واژن مفید هستند؟
طبق نتایج مطالعات انواع لاکتوباسیلوس‌ها مثل لاکتوباسیلوس روتری، لاکتوباسیلوس رامنوسوس، لاکتوباسیلوس پلانتارم، لاکتوباسیلوس کریسپاتوس و… رادر حفظ تعادل فلور میکروبی واژن و مبارزه با ویروس HPV و سلول‌های سرطانی موثر نشان داده‌اند.
بهترین راه پیشگیری از HPV چیست؟
واکسن گارداسیل 4 و 9 ظرفیتی و رعایت اصول بهداشتی در روابط جنسی مؤثرترین روش پیشگیری محسوب می‌شود. همچنین انجام منظم تست پاپ اسمیر و پرهیز از روابط پر خطر برای کنترل شرایط توصیه می‌شود.
آیا مصرف پروبیوتیک به‌صورت خوراکی هم مفید است؟
برخی مطالعات نشان داده‌اند که پروبیوتیک‌های خوراکی نیز همانند پروبیوتیک‌های واژینال می‌توانند به سلامت میکروفلور واژن کمک کنند و در مقابله با عفونت HPV موثر باشند.
منابع
International Probiotics Association
- Mitra, Anita, et al. “Genital tract microbiota composition profiles and use of prebiotics and probiotics in gynaecological cancer prevention: review of the current evidence, the European Society of Gynaecological Oncology prevention committee statement.” The Lancet Microbe 5.3 (2024): e291-e300.
- Mei, Zhaojun, and Dandan Li. “The role of probiotics in vaginal health.” Frontiers in cellular and infection microbiology 12 (2022): 963868.
- Mei, Zhaojun, and Dandan Li. “The role of probiotics in vaginal health.” Frontiers in cellular and infection microbiology 12 (2022): 963868.
- https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cervical-cancer
تهران، میدان ونک، چهار راه جهان کودک، خیابان شهیدی، کوچه سپر، پلاک ۱
